PR - Ibilbide laburrak

Gipuzkoan lehendabizi homologatu zen ibilbide honek, N-1 zaratatsutik abiatuta, berehala lasaituko gaituen Txindoki aldeko panoramika paregabeak eskainiko dizkigu, era errazean eta aldapa handirik igo gabe.

Deba ibaiaren sorlekura eramaten gaituen ibilbide honetan, bertako landaretzak osatzen duen paisaje dotoreaz gain, Dorleta inguruaz gozatu ahal izango dugu.

Aberastasun natural handiak eskaintzen dituen ibilaldi honetan Arantzazuko arroila eta Iturrigorri eta Bellotzako baso-zelaiak ezagutuko ditugu.

Aspaldiko erromesbide hau Bedoña (Arrasate), Larrino (Aretxabaleta) eta Urruxola-Arantzazuko (Oñati) lurretatik igarotzen da, Urkuluko urtegiaz gozatzeko aukera eskainiz eta Jaturabe eta Arantzazuko arroilak jarraituz.

Oñati haranaren ikuspegi interesgarri eta ezezaguna erakusten digu ibilaldi honek, herrigunetik hasita Garagaltza auzoko baserri-multzoetara eramaten gaitu, oraindik herri inguruan gelditzen diren azken bidezidor eta burdibideak erabiliz.

Mendiz inguraturik baina haran zabal samarrean dagoen Berastegiri nafar kutsua dario, izan ere erreinu zaharrarekin mugakide baita. Ibilbideak herri-guneko txokorik aipagarrienak erakutsiko dizkigu lehenik; gero, ostera, baso-giro hostotsuan sartuko gaitu, hango zuhaitz artean pagondoak nabarmenduko zaizkigularik.

Askorentzat ezezaguna den Tolosako auzo txiki bezain eder honek, ibilbide zoragarria eskaintzen digu Arrubi eta Balerdi mendien magaletan. Hainbat laborantzaz eta baserriz osatutako paisaia dugu Bedaio ingurukoa. Garai bateko herrixken adibide da. Balerdiren itzalpean, Nafarroaren eta Gipuzkoaren arteko mugara hurbilduz, Aralarrek Nafarroa aldetik duen ikuspegi bortitz bezain liluragarriaz gozatuko dugu. Azkarate gertuen hartuta Araitz bailara izango dugu parez pare, Zarateko Lepotik. Balerdi mendiaren handitasunak hunkituta, basoetan eta zelaietan barrena eramango gaituen ibilbidean jarraituko dugu.

Altzo Muinok eliza aldean dauzkan baserri bikainen artetik iragan eta gero, maldan gora dezente egiten duen bideari jarraitu eta Altzoko harrobi erraldoiak mendiari egin dion zauriraino joango gara. Artaditxoetan antzinako trikuharriak aurkituko ditugu eta noizean behin panoramika zabalak agertuko zaizkigu gure begien kontsolagarri.

Billabonan hasiko dugun ibilbide honen ezaugarririk nagusiena ura da. Lehenik eta behin Lasturgo atsedenlekua gurutzatzen duen errekatxoarengatik, eta gero joan-etorri guztian lagunduko digun ur-kanalarengatik. Ezin aipatu gabe utzi Billabonaren jatorria izan zen Amasa auzo xarmagarria ere bisitatuko dugula.

Aduna herrian emango ditugu lehen pausuak eta berehala baso itxian murgilduko gara. Arbola-mota desberdin ugari aurkituko ditugu gure bidean; dena den, azpimarratzekoa da zeharkatuko dugun sekuoia-basoa. Belkoain tontorraren inguruetan aztarnategi arkeologikoak ere topatuko ditugu.

Erraz egin daitekeen ibilbide zirkularra da hau. Olatz, Euskal Kostaldeko Geoparkeko polje bitxia da, bailara itxia alegia, non bertako urak kareharrizko haitzuloetan barrena desagertzen diren. Isidro Deunaren eliza ondoan hasi eta amaitzen den ibilbidean zehar, bertako geologia berezitasunak ezagutzeko aukera dugu panel ezberdinei esker, baita hainbat elementu etnografiko ere: leizeak, karobiak, estelak, mitologia multzoak...

Tolosako kaletik ekingo diogu txango literario-poetiko honi. Oinez gorantz egin ahala, auzoek eta basoek arinduko dute aldatsaren nekea; gero Lizardiren olerki-zatitxoek gogoraziko digute paraje horren xarma; eta Urkizu auzora hurbiltzean, ikuspegiak zeharo bereganatuko gaitu.

Izaskungo elizatxotik abiaturik, Uzturre tontorra inguratuko dugu ibilera samur eta erosoan. Lehenengo Berastegi aldeko bistek eta gero Tolosa eta Anoetakoek aseta utziko gaituzte.

Mendizaleentzako hain aproposa den ibilbide luze-polit honek Aiako Harriak osatzen duten hiru gailurrei itzulia ematen die. Bazter hauetako aberastasun naturalek harrituta utziko dute Gipuzkoa zein Nafarroako lurrak igaro beharko dituen ibiltaria.

Oraingoan Oiartzungo kale aldetik Aiako Harri ingurura joko dugu poliki-poliki, bidean pagadi eta harizti atseginak eta historiaurreko aztarna arkeologiko ugari aurkituz

Mutrikuko udalerriari bira ematen dion ibilbide honek, itsasoa eta mendia elkartzen ditu, inguruko auzo, herri eta mendietako paisaje aberatsak gure begi aurrean jarriz.

Lazkao herria protagonista duen ibilbide honetan lehenengo herri-gunea zeharkatuko dugu, jarraian baserri-giroan barneratzeko. Ikuspegi ederrak azalduko zaizkigu ibilbide honen zatirik gehientsuenetan.

Ibilaldi lasai honek Aizarnako gune historikoa eta Santa Engraziako ermita ederra elkartzen ditu, inguruko paisaje aberatsa gure begi aurrean jarriz.

Ibilaldi honek Goltzibar haran aberatsean barneratuko gaitu eta Izarraitz mendiaren oinean dauden basoak erakutsiko dizkigu, bitartean gure historiaren aztarnak ezagutzeko aukera eskainiz.

Ibilbide honek Bolibarreko elizate osoa zeharkatzen du, hartara elizateak dituen nekazal inguruneak ezagutu ahal izango ditugu eta baso zoragarriez eta ingurune historikoaz gozatuko dugu. Eskoriatzatik Bolibarrera doan errepideko zubia zeharkatu eta eskuin aldera doan zementuzko pistatik abiatuko gara. Berehala eskuinean dauden eskaileretatik depositu zaharrerantz joango gara. Ibilalditxo baten ostean naturalki sortutako harizti batetik pasako gara.

Garai batean ibiltari ugari igarotzen ziren Mandubia edo Beasaingo norabidean, gure geografian ahaztuta gelditu dira Garin eta Astigarreta auzoetatik. Mandubiatik Murumendirantz ere bide inportantea abiatzen zen. Bide zahar hauetatik igarotzen da proposatzen dugun ibilbide hau.

Burnia garraiatzeko erabiltzen zen karril zaharra aprobetxatuz, Mutiloako herria ederki ezagutu dezakegu, Liernia eta Mañastegi inguruko ikuspegiaz gozatuz.

Albizturgo herriaren kokaleku den kare-haitzezko bailaratxotik zehar itzuli bat da honako hau. Lehenengo zatian ondo mantendutako herri-kaskoa bera eta inguruko baserriak dira aipagarrienak eta, gorantz goazen heinean, basoak sortzen dituen txokotxoek liluratuko gaituzte.

Ondorengo ibilbide hau eginez, baso-sail zoragarri batean murgilduko gara Errenteriako udalerritik atera gabe.

Oraingo honetan Errenteria aldean hain kutuna den Urdaburu mendi-tontorrari itzulia emango diogu, bide batez baso itzaltsuetako freskotasunaz gozatuz.

Ibilbide luze honetan Errenteriako herriak eskaintzen dizkigun kontraste nabarmenez ohartuko gara: herri-gune industrialetik irten eta pixkanaka landa-eremu zabal eta txukunak zeharkatuko baititugu, azkenik Listorretako atsedenleku patxadatsuan bukatzeko.

Arrasateko Ospitalean hasi eta Musakolaraino joango gara Deba errekaren ertzetik. Ondoren, Etxezarreta jauregiko baso zoragarrian sartuko gara Kortaburuko tontorrera igo eta ikuspegi zabalaz gozatzeko. Ibilbidea jarraituz Andamarizurira jaitsiko gara eta ondoren Bedoñara igo. Azken igoera, baina merezitako igoera, Kurtzetxikiko tontor ederraz gozatzeko egingo dugu.

Ibilaldi hau Deba eta Urola arroen artean dagoen mendizerratik luzatzen da, bertan dauden aztarna arkeologiko ugarien bidea jarraituz.

Intxorta eta Gazteluaitz tontorrak eta Asentzio ermita gune nagusi moduan dituen ibilbide honetatik, Bizkaia eta Gipuzkoako mendiak begiztatu daitezke: Udalatx, Anboto, Urkiola etab.

Udala eta Besaide bi bide ezberdinez batzen ditu ibilbide honek, beti ere Udalatxeko maldetan dagoen artadi aberatsari garrantzia emanez.

Oro auzoa, Larrino eta Aozaratza elizateak zeharkatzen dituen ibilaldi hau aukera paregabea da Urkulu urtegiaren inguruak osatzen duen gune naturala ezagutzeko.

Paisaje ederraz eta naturaz gozatzeaz gain, ibilaldi honek Antzuolako nekazal auzoetan sakabanatuta dauden baserriak ezagutzeko aukera ematen digu.

Nafarroa eta Gipuzkoaren arteko mugaren hurbiltasunak garai batean bide hauetan izan ohi ziren joan-etorriak ekarriko dizkigu gogora. Baso hauetako bideetan zehar garraiatzen ziren mugaren bi aldeetara kostaldeko eta barruko lurretan ekoizten ziren gaiak. Estraperlistak, lapurrak, mandazainak eta gurdizainak, mikeleteak eta arielak ibili izan dira bide hauek urratzen Erdi-Aroko garaietatik gaurdaino. Ibilera horien testigu galtzada, bidezidor, mikelete-etxe, zubi, babes-leku, ariel-etxe eta abar aurkituko dituzu bidean.

Labur esanda, ibilbidea atsegina dela esan daiteke. Ataungo Domoa deritzan egitura geologikoaren inguruan egiten da ibilbide hau. Baserrietatik hurbil dauden baso eta belardiek osatzen dute paisaia, Aralar eta Txindoki aurrez aurre. Miresgarria da nolako pendizetan eta nolako lanak eginez atera duten bizimodua gure baserritarrek eta zeinen baserri ikusgarriak eraiki dituzten lur zail eta gogor hauek landuz eta moldatuz.

Aralarren baliabideak anitzak dira, eta ura da eremu karstiko honen ezaugarririk garrantzitsuena. Aralar ur depositu handi bat da akuifero, lurpeko zein lurrazaleko erreka, iturburu eta guzti. Gizakia uraz baliatu izan da oinarrizko beharrak asetzeko ez ezik, beste behar batzuetarako ere: alea xehatzeko eta energia sortzeko, adibidez. Azken gizaldietan horretarako sortu diren egitura garrantzitsuak ikusteko parada izango dugu ibilaldi honetan: Arkakako zentral hidroelektrikoa eta bertako ur lamina, Intsustiko iturria, Nafarriturriko uraska eta Lareo urtegia.

Ibilbide honek gerturatuko gaitu Ausa-Gaztelu mendiaren puntan dauden gotorlekuaren aztarnetara, Larraitzeko aisialdi gunetik ez oso urrun eta, bide batez, beste garai batzuetara ere bai. XIII. mendean eraiki zen gotorleku itxurako egitura hau, zelatari edo zaindari postu bat zen Gaztelako eta Nafarroako erresumen arteko mugan. Artxiboko dokumentuetan ageri denez, azienda nafarrak bazkatzen ziren garai haietan Aralarko barrutietan, eta Gaztelako indarrak sartzen ziren haiek bahitzera. Talaiatik, adarren soinua baliatuz, abisua ematen zen aziendak bildu eta toki lasaiago batzuetara erretiratzeko. Panoramika zoragarria da.

Aralarko paisaia desberdinak topatuko ditugu ibilaldi luze bezain zoragarri honetan. San Martingo elizatik abiatuta, baserri ingurunetik igaroko gara lehendabizi eta Larraitzko aisia-gunea atzean utzita, Txindoki mendiaren lehen aldatzetan, Goierri eta Tolosaldea bailarak irekiko zaizkigu parez pare: herribildu txikiak, baserriak, soroak eta Ibiur urtegia. Txindokira hurbildu ahala, goiko larreak agertuko zaizkigu, eta paisaiaz gozatuko dugu; lizarrez inguratutako artzain bordak eskorta eta guzti. Azkenik, behera egingo dugu baso bideetan barrena, pinudi eta harizti artean.

Bertako jendeak 'Mina bidea' deritzo harkaizti malkartsu hauetan irekitzen den bide estu honi. Mendeetan meatzaritza zeharo garrantzitsua izan zen amezketarrentzat. 1732an hasi ziren Arritzagako meatzeak ustiatzen eta XX. mendera arte jarraitu zuten. Bada dokumenturik esaten duenik, ustiapen garairik onenetan 300 pertsona inguru biltzen zirela Arritzagako lan horietara. Eliza eta apaiza ere ba omen zituzten bertan. Aurrean duzun bide honetan barrena mugitzen zen jendea, bertatik garraiatzen zituzten elikagai eta beharrezko zuten generoa. Bertatik ekartzen zuten lurretik ateratako minerala. Hainbat eta hainbat baliabide aurki ditzakezu bidean, zoaz arretaz Arritzagako errekaren ibilguari jarraiki eta gune paregabe honetaz gozatzeko aukera izango duzu.

Igaratza eta Enirio gune esanguratsuak dira Aralarren. Artzain kutsu handiko lekuak biak, Goierriko behe lautadak Aralarko punturik altuenekin eta, batez ere, Nafarroarekin lotzeko bide naturalak izan dira. Maiziegierrekaren ibilgua gertutik jarraitzen duen bide honek baliabide ugari ditu bere baitan: larre zabalak, artzain bordak, elorriak, pagadiak eta garai batean ustiatutako meatzeak dira, besteak beste, bideak erakutsiko dizkizunak.

Zeharkaldi berezia da hau benetan. Aralarko parajerik bortitzenetakoa den honetan, Malloak osatzen dituzten Aralarko gailurrik altuenetakoak aurkitzen ditugu bertan. Zerra baten hortzak balira bezala, bidean aurrera egin ahala, mendi puntak eta mendi lepoak tartekatzen zaizkigu. Alde batera Araitz bailarako herribildu, baserri, larre eta basoak ikusten dira, beheko sakanean. Beste aldera aldiz, Aralarrek eskaintzen duen paisaiarik ederrenetarikoa dago, mendi eta haranez osatua eta harkaiztsua, beste mundu batekoa dirudiena.

Igaratzatik Pikuetara bitarteko ibilbide honek Aralarko gunerik berezienetako bat zeharkatzen du, Alotzako goi-lautada, hain zuzen. 1.200 m-ko altueran, udan ardi, behi eta behorrak nagusitzen dira hemen. Neguan, aldiz, elurra eta isiltasuna. Sinbologia handiko eremu hau haitzek eta larreek marrazten dute, eta paisaia zinez berezia sortzen dute. Milaka urtetan abeltzain eta artzainen lurraldea, bi zutarrik mugatua dago: Irazustakoa mendebaldean eta Saltarrikoa ekialdean.

Ugaldetxotik hasi eta Lizarregiko zabala eta Untzegiko lepoa lotzen ditu ibilbide honek. Besteak beste, Oberango pagadi ikusgarria eta Añarbeko ikuspegi paregabea topatuko ditugu bidean. Urdaburu mendira igotzeko aukera ere izango dugu bidean zehar!

Epeletik hasi eta Igoringo lepoa, Akola eta Larregain lotzen ditu ibilbide honek. Inguru naturalaz eta gure arbasoen aztarnetaz gozatzeko aukera paregabea.

Aiako Harria parkeko bihotzean murgilduko gara ibilaldi zirkular honetan zehar. Batetik, zonalde garaiak zeharkatuko ditugu, Zaraiako tontorrak kasu eta, bestetik, ibai inguruak igaroko ditugu. Honenbestez, ekosistema desberdinez gozatzeko aukera izango dugu.

Artikutzako trenbide zaharrean zehar ibiliko gara txango honetan. Oiartzungo Karrika auzoan hasi eta poliki-poliki igotzen joango gara, errekako inguru paregabeak eta baserri ugari igaro ondoren. Tren zaharraren zubi eta plano inklinatuak atzean utzi eta Bianditzko lepo azpiko tunela zeharkatuko dugu, ondoren Eskasko Artikutzako sarrera iristeko.

Ibilaldi honek, Arritxulo aterpetik hasita, parkeko ibai garrantzitsuenetarikoen iturburuak ezagutzeko aukera emango du. Pagadi ikusgarrietan zehar ura izango dugu bidelagun. Aldi berean, Oiartzungo landa ingurunea eta bertako baserri paregabeak ezagutzeko aukera izango dugu ibilbide honetan.

Arditurriko interpretazio zentrotik irten eta historian zehar ibilaldi bat egingo dugu. Arditurri ibaian gora, meatzeen aztarnak ikusiaz, Unailekura iritsiko gara. Handik, Aiako Harriko tontorren mendebaldeko magal osoa igaroko dugu, berriz ere erromatar garaiko meatzetara jaitsi aurretik.

Erlaitzeko informazio puntutik hasita ibilbide honek mendiaren bi magalak ezagutzeko aukera ematen digu. Iparraldeko magalean Meazuriko meatzeen aztarnak eta Aitzondoko ur-jauziaren ikuspegi ederra ikusteko aukera izango ditugu. Hegoaldean, bestalde, Pagogainatik pasako gara, beti ere Aiako Harriko tontorrak zaindari ditugula.

Pagoetako mendiaren oinera inguratzean, kultur eta natur ondareak sortutako sinbiosia antzeman dezakegu. Baso artean, ikusiko ditugu elur-zuloak, failak eta haginak. Goiko eta beheko larreen antzinako bideetatik, Altzolara bidean, Urola Kostako paisaiaren ikuspegi zabala izango dugu aurrean.

Auzo eta hirigune txiki ugarik osatzen duten arren, hedaduran Gipuzkoako herri handienetakoa da Aia. Ibilbide osoa herriko lurretan barrena doa, Urdaneta auzo txikitik, Aiako erdigunera. Bidean, hainbat ikuspuntutatik, paisaia ederrez gozatzeko aukera izango duzu eta natur eta historia altxor ugarirekin egingo duzu topo.

Ibilbide honek biotopoaren alderik ezkutu eta ikusgarrienetara garamatza: Sakonetara eta Mendatara. Zuzen goaz, itsaslabarren ertzetik, behatokietatik ikusmira ederrak aurkituz: kala txikiak, harkaitz zuriko hormak, ur-jauziak eta Kantauri osoko marearteko zabalgune handienetako bat. Itsasoaren indarrak gure kostaldeko harribitxi geomorfologikorik ikusgarriena zizelatu du hemen, amets egiteko paisaia, biotopoaren natura - ondarearen erakusleiho aparta.

Arabaren eta Gipuzkoaren arteko bidea Aitzorrotzeko gazteluak zaintzen zuen. Erdi Aroko aztarnak aurkitu zituzten han egindako indusketetan, eta jasotako datuek XII. menderaino garamatzate. Historiaz eta eraikin ederrez betetako bidea da hau, eta merezi du bizikletarekin itzultzea, ibilbidean baitago Dorletako ermita, ziklisten zaindariaren santutegia. Ibilbideak bi sarrera ditu (Eskoriatza eta Leintz-Gatzaga) xenda zirkularrera.
Tracka bira osoarena da. Informazio orokorra ibilbide zirkularrarena da. Hemen loturen datuak:

Leintz-Gatzagatik: 8,1km +350m/-350m, 2h45' gehiago

Eskoriatzatik: 2km +150m/-143m, 50' gehiago

Aretxabaletako herrigune aktibotik abiatuta, berehala barneratzen da bidea baso, erreka eta haranetan, eta mendialdeko elizate txikiek ematen digute herriaren ikuspegi osoa. Kondaira, natura eta historia konbinatzen dira Kurutzebarriko bidean. Urkulu inguruetako biodibertsitatea aberatsa eta garrantzitsua da, atlantiar landazabaleko paisaia ederraren erdian hegazti mota ugari pausatzen baitira.

Oñatiko inguruak ezagutzeko ibilbide konpletoa da Uraren bidea. Naturak eta gizakiek eraikitako hainbat elementu ikus daitezke bidean, baita sai arreak ere. Izan ere, duen fauna eta flora aberatsagatik dago babestua parkea. Lope de Aguirre konkistatzaile ezagunaren eta gogorraren ustezko jaiotetxea ere bidean dago, baita San Miguel herriko zaindariaren omenez eraikitako ermita ere, beraz ez dago buelta ez emateko aitzakiarik, ezta dragoiren bat agertzen bada ere.

Urak harriak oharkabean mugitzen eta higatzen dituen moduan aritzen ziren inguruetako kontrabandistak estraperloan, ingurune Karstiko honetan. Koba, bide eta zuhaitz artean ederki moldatzen ziren, bazterrak inork ez bezala ezagutzen baitzituzten. Gaur egun galtzeko arriskurik ez du izango ibiltariak, bidea argi markatua baitago.

Arantzazutik Urbiarako tartea bertakoen artean ibilbide aski ezaguna den arren, asko dira bidean aurki daitezkeen altxorrak. Mendi eta baso artean, paisaia benetan ederrak ikus daitezke, hala neguan, nola udan. Gizakiaren historiaren aro ugari lotzen ditu xendak, historiaurreko tumuluetatik hasi eta XX. mendeko arte modernoraino.

Urola Garaiaren muturretako batean gaude eta mendiek jasotzen dituzten uren emariak nahieran doaz haran batera edo bestera. Aizkorbe inguruetan nabarmena da hori, errekatxo eta ubide artean. Urari etekin osoa ateratzen zaio hemen: tokiko pago ederrak elikatzen ditu euriak, eta inguru honetan eraikitako urtegiak hornitzen ditu inguruko biztanleak.

Burdinak ekarri zituen kanpotik ingelesak eta alemaniarrak Zeraingo Burdinaren Mendira. XX. mende erdi arte ustiatu ziren mendien barrunbeak. Jarduera horrek aztarna eta istorio ugari sortu zituen, baita historia oparoa ere. Zeraindarrek mimo handiarekin zaintzen dituzte herriaren izana, oraina eta etorkizuna, eta egun pasa ederra egin liteke ibilbide honen inguruan.

Aizkorriko Atari den Zegamatik abiatuz, antzina erromes, bidaiari eta gudariek jarraitu zuten bidea duzu honakoa. Kontserbazio bereziko eremu izendatua izan den Oria ibaia izango duzu bidelagun lehen kilometroetan eta Aizkorri magaleko baso, larre, ermita zein artzain - etxolena ondoren.

Gipuzkoako eta Arabako Partzoneria Orokorra Gipuzkoako Lurralde Historikoan dago, eta kideak dira Gipuzkoako Idiazabal, Segura, Zegama eta Zerain herriak, eta Arabako Donemiliaga eta Asparrena herriak. Bere ondarea Altzaniako, Urbiako eta Oltzako mendiek osatzen dute. Partzoneria tokiko erakunde bat da, eta espazio komunal honetaz gozatzeko baldintzak bermatzeko ardura dauka. Ibilbide honetan Partzoneriako basoak eta bertako mendiko larreak ezagutzeko aukera izango duzu.

Proposatzen dizugun ibilaldi eroso honekin Elgoibarko beste txoko batzuetako sekretuak ezagutzera gonbidatzen zaitugu. Herri zeharo industrialean egon arren, baserri-giroari eutsi dioten bi auzo bisitatuko ditugu:Sallobente edo Ermuaran eta San Roke. KONTUZ! Azkenaldian inguruko pinudiak ateratzeko lanen ondorioz Elgoibarko Basartesoroeta baserritik Sallobente ermitarainoko bidean ez dago oinezkoak ibiltzeko moduan. Egoera konpontzeko lanean ari gara

Ibilbide honetan Aretxabaletako eta Eskoriatzako hainbat elizate zeharkatuko ditugu, baina ibilbidea Aretxabaletan hasi eta amaitzen da

Ibilbide hau jarraituz, Aizkorri magaleko baso itxietan murgilduko gara. Aldaparik handienak Elortxikiko tontorreraino igoko ditugu, bina han Gipuzkoa osoko panoramikarik ederrenetako batekin egingo dugu topo. Tontorraren ondoren bidezidor eta senda ederretatik erraz helduko gara Itzubiagako zelaira. Handik aurrera Maratoi ospetsuarekin batera egingo dugu tarte bat baina gero modu erosoan herri guneraino bueltatuz.

Ibilbide hau Orioko behe aldeko ingurunearen adierazgarria da, ibaiaren ondokoa, eta desnibel gutxi duenez ez du zailtasun handirik. Mendi bira hau erloju orratzen kontrako zentzuan egitea proposatzen da, gune historikotik (Kale Nagusia) abiatu eta San Martin baselizara igoz. Ondoren, A-8 (Txanka) autopista zeharkatzeko bidean pixka bat jaitsi, eta autopista igarotakoan ezkerretara doan bidexka batetik igo. Bidexkaren amaieran igotzen den lehen errepidea hartu eta lehen bide aldaketan ezkerretara hartu. Hemendik aurrera bidea jarraitu besterik ez dago Itxaspe baserrira iritsi arte, Orioko Udalerrian itsasora begira dagoen baserri bakarra. Bidean zehar hainbat begiratoki ikusiko ditugu, garai batean arrantzarako eta defentsarako erabiltzen zirenak. Azkenik, Itxaspetik Antillako hondartzara jaitsiko gara, eta Orioko erriberatik zehar gune historikora iritsi.

Ibilbide hau Lusarbeko atsedenlekutik abiatzen da, Igeldo-Orio bidearen ondotik. Bide honetan zehar Orioko goiko aldea ezagutzeko aukera izango duzu, eta baita kostako eta Gipuzkoako barnealdeko paisaia ederrak ikusteko aukera ere. Auzolanean eraikitako bideak igaroko dituzu. Euren probetxurako baserritarrek elkarlanean egindako zereginei esaten zaie auzolana. Kukuarri gaina paisaia ederrak erakusten dituen begiratoki zoragarria da.

Eskoloreko ibilaldirik luzeena dugu hau. Mazmela eta Zarimutzeko talaietatik Maringo bazterra joko dugu, Arabako mugetatik beti gertu, Jarindo azpitxoraino. Hortik, antzinako trenbidea jarraituz, San Martin ermitaraino (Gatzaga) iritsiko gara. Gatzaga herrira iritsita, beherako bide lasaia jarraituko dugu Eskoriatzaraino, Gaztañaduiko Santa Koloma ermitatik pasatuz. Ibarra zabalduz ikusiko dugu, gure gogoa bezala.

Ibilbide honek Eskoriatzako iparraldeko auzoak ezagutzeko parada emango digu, Apotzaga eta Gellao. Murugaineko magaleraino ailegatuta Leintzeko ikuspegia, Galartzako dorrearen atzetik, eta urrutira, Aralarrerainoko mendi sailak ekialdera. Aramaiorekiko mugetatik, Asentzioko gurutzea gidari izango dugu.

Zarauztik irteten bagara, ibilbide hau San Pelaio errekaren parean doa, itsasoratzeko lekura iritsi arte. Iñurritzako Biotopo Babestua inguratu eta Talaimendira igoko gara. Hemendik, Orioko Oribarzarreko hondartza lasaira jaitsiko gara. Oria ibaiaren itsasadarraren ondotik jarraitu eta eskuinera biratuko dugu, hegoalderantz, Aiako herrira.

Legorreta - Zubiaurre - Ajoain -Etxeberriazpi - Etxeberri - Gorostizelaia Bizkarreta - Zazpiturrieta - Burnigurutzeta - Parikuzar -Salarriaga-Urdaneta - Ugaranerreka - Bidegurutzeta -Koate - Santa Ana ermita - Guadalupeko Andre Mari -Legorreta.

LEGORRETA - PRODEMA - ESNAOLA ERREKA - ESNAOLA BASERRIA - ASPISALETXE - ERREMENTARIETXEBERRI - BIDEGURUTZEA - ABALIA BASERRIA - SAN JOAN ITURRIA - ABALIAZELAI - OKATXA - BELKOAIN - EZKIÑO - URDANETA BASERRIA - GURUTZE SANTUKO - LEGORRETA.

Ibilbide zirkular hau Murugainera doa, Arrasate, Aretxabaleta, Eskoriatza eta Aramaio herrien artean kokatua, kondairak dioenez dragoiak buztanaz egindako mandobidetik. Gailurrean daude Burdin Aroko herrixka baten aztarnak eta gerra zibileko lubakiak. Gozatu daiteke ere inguruko mendien eta herrien panoramikaz.

Ibilbide honek burdinaren aintzinako bideak erakusten dizkigu. Minerala non garbitzen zen eta meatzarien auzoak, hau da, Meatzerreka auzoa ere ezagutuko dugu. Ibilbidea zehar Arrasateko bi tontor ezezagun igotzeko aukera dago, Iturritxipiko gaina eta Epeleko gaina.

"Izarraizko bira" osatzen dute, alde batetik, izen bereko mendikateari magal erdiko altueran itzulia ematen dion ibilbide zirkularrak eta, bestetik, bertara heltzea ahalbidetzen duten hiru loturek; Azpeitikoak, Azkoitikoak eta Zestoakoak. Azkoitiko lotura Azkoitiko Balda plazan hasten da eta Aitzgaña baserri inguruko bidegurutzean elkartzen da zati zirkularrarekin. Zestoako lotura Zestoako Zubiza­rrean hasten da eta Ondarbaso ba­serri inguruko bidegurutzean elkart­zen da zati zirkularrarekin. Azpeitiko lotura berriz, Izarraizko Atea parkean hasten da eta Urreta­ txiki baserri inguruko bidegurutzean elkartzen da zati zirkularrarekin. Lotura nagusi horiez gain, Aitolako aparkalekua/aisialekuak hasiera -­amaiera puntu estrategikoa da, zuzenean ibilbidearen zati zirkularrera batu eta loturak (igoera/jaitsiera handieneko zatiak) ekidin nahi izanez gero

Mendia eta natura gustuko duenarentzako aproposa. Denetara 14 km dituen ibilbide zirkularra da, Alkiza eta Hernioko paisaia ederrez gozatuz.

Astigarragan espero ez dituzun gauzak aurkituko dituzu: istorio eta ohitura zaharrak, pertsonaia esanguratsuak... Hemen dituzun ibilbide hauetan barrena aukera duzu, zure kasa, astigartarren pausoetan murgildu eta gure aiton-amonen garaietara bidaia egiteko.

Adarramendi mendia inguratzen duen ibilbide honek Urnietako historia, natur eta kultur ondarea ezagutzeko aukera paregabea eskaintzen dute, hala nola: hainbat monumentu megalitiko, goi-mendietako larreak, baso motzak, betizu behiak eta bestelako abereak .

Familian egiteko ibilbide aproposa da. Ibilbide honi jarraituz gero, Muniskuegañako gentilbaratza ikusgarriaz gozatzeko parada izango duzu, beste monumentu megalitiko ugariren artean. Horretaz gain, Oindiko (Onyiko) gailurrera igoko zara, eta bertatik inguruko herrien zein kantauri kostaldearen ikuspegi panoramikoari argazkia ateratzeko aukera aparta izango duzu.

Kostaldeko hiru herri, Zumaia, Getaria eta Zarautz, barrualdeko zenbait auzo eta herrirekin lotzen ditu ibilbide zirkular honek, hala nola Urdaneta eta Aizarnazabalekin. Gure ibilbidearen abiapuntua herri horietako edozein izan daiteke, eta nahi dugun norabidea har dezakegu hortik. Belardi, baso eta mahasti txikien artean egingo dugu bidea, eskualdeak txakolingintzan duen tradizioaren lekuko. Gora egingo dugu barrualdera sartu ahala, eta auzo ederrak bisitatuko ditugu bidean, Elkano, Urdaneta, Saiatz, Zubialde eta Oikia, esate baterako. Urola ibaiaren ertzetara ere eramango gaitu bidezidorrak.

Laburpena

Bizia ematen digun ibai honek energia ere ekarri digu gizakiaren sormenari esker. Kanaleko ibilbide guztian zehar ikusten dugun kolore berde biziak zementu grisarekin kontrastea egite du.

Ibilbide honek lehen beste esanahi bat zuten lekuak ikustera gerturatzen gaitu. Zutarriak, artzain-bordak eta elurzulo baten hondakinak ikusteko aukera dugu.

Erraz egin daitekeen ibilbide eder honetan ezkutuko basoak agertuko zaizkigu. Egonaldi luzeetan lanaldi nekosoak burutzen zituzten ikazkinek berauetan, eskualde hauetako burdinola ugariei erregaia ziurtatzeko, hots, egur-ikatza. Antzinako ikazkintza honek moldatu ditu, zalantzarik gabe, gure basoak.

Kalamua mendia azpiko ibibilbide zirkular hau, ez da bere tontorreraino heltzen. Kalamua mendi-magalean barreiatzen diren baserriak eta ermitak lotzen ditu. Baina tontor ezagun hau zapaldu nahi duten ibiltariek kilometro erdi baino ez dute egin beharko gailurrera iristeko.

Kalamuako lepora igo gabe Arratera itzultzeko aldaera laburra.

Ibilbide honetan Usurbilgo San Esteban ermitatik hasi eta Andatza tontor ezagunari itzulia emango diogu. Baso eder, ikuspegi panoramiko eta batez ere ondarea izango dugu protagonista gure bidean. Herri mugarriak, errotarri harrobiak eta monumento megalitikoak aurkituko ditugu eta honek gure herriak harriarekin izan duen erlazio estuari buruz hausnarketa egiteko aukera emango digu.